اول؛ خود انسان ماه را ببیند [و یقین کند که آنچه دیده حتماً ماه بوده است نه چیزی شبیه به ماه.] اگر کسی «واقعاً موفق به رؤیت هلال شد» باید به وظیفه‌ی خود به عنوان آغاز ماه جدید عمل کند.
دوم؛ [شیاع مفید علم یعنی] عده‌ای که از گفتن آنان یقین [یا اطمینان] پیدا می‌شود، بگویند «ماه را دیده‌ایم» و همچنین است هر چیزی که به واسطه‌ی آن یقین پیدا شود.
تبصره: تواتر و شیاع؛ در رؤیت هلال ملاک است نه در عدم رؤیت آن! به عبارت دیگر اگر تواتر و شیاعی که مفید علم و یقین باشد مبنی بر اینکه ماه رؤیت شده است، صورت گرفت این شیاع را بسیاری از فقها در اثبات رویت هلاک نافذ می‌دانند اما حجیت شیاع در عدم رویت اصلاً معنا ندارد و به همین دلیل؛ کسانی که موفق به رویت نمی‌شوند حکم شاک (یعنی کسی که نسبت به رویت مشکوک است) را دارند.
سوم؛ دو نفر مرد عادل بگویند که در شب، ماه را دیده‌ایم ولی اگر صفت ماه را برخلاف یکدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل اینکه بگویند داخل دایره‌ی ماه طرف افق بود، اولِ ماه ثابت نمی‌شود. اما اگر در تشخیص بعض خصوصیات اختلاف داشته باشند مثل آنکه یکی بگوید ماه بلند بود و دیگری بگوید نبود، به گفته‌ی آنان اول ماه ثابت می‌شود.
تبصره 1: اگر دو نفر عادل مدعی ثبوت هلال و دو نفر عادل دیگر مدعی عدم ثبوت هلال باشند (یعنی اختلاف ناشی از تعارض دو بینه باشد) وظیفه‌ی مکلّف ردّ هر دو قول و عمل نمودن بر مقتضای اصل است.(3)
تبصره 2: مقتضای اصل آن است که تا دلیل دیگری مبنی بر رؤیت هلال ماه جدید وجود نداشته باشد، نمی‌توان پس از گذشت 29 روز از ماه جاری حکم به آغاز ماه جدید نمود. اما پس از گذشت 30 روز از ماه جاری حتی اگر ماه رؤیت نشده باشد به آغاز ماه جدید حکم می‌شود.(4)
تبصره 3: اگر دو شاهدعادل «مدعی ثبوت هلال» و دو شاهد عادل دیگر نه «مدعی عدم ثبوت هلال» بلکه «مدعی عدم علم به ثبوت هلال» باشند در این صورت قول مدعی ثبوت هلال حجت شرعی بوده و عمل کردن به آن واجب است.(5)
چهارم؛ سی روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه‌ی آن، اول ماه رمضان ثابت می‌شود و سی روز از اول رمضان بگذرد که به واسطه‌ی آن، از اول ماه شوال ثابت می‌شود.
پنجم؛ حاکم شرع حکم کند که اول ماه است.(6)
- تا زمانی که حاکم شرع نسبت به رؤیت هلال حکم نکرده و یا خود شخص به یکی از روش‌های مذکور نسبت به رؤیت هلال یقین پیدا نکرده است نمی‌توان کاری که لازمه‌اش آغاز ماه جدید است (مثل روزه گرفتن در آغاز ماه رمضان به نیت واجب و یا افطار کردن در آغاز ماه شوّال به عنوان عید فطر) را انجام داد.
- رؤیت ماه از نوع تشخیص موضوع است نه اعلام فتوای شرعی و اعلام هر فرد مبنی بر دیدن ماه (ولو اینکه آن فرد مجتهد یا مرجع تقلید باشد) تنها برای خود آن شخص حجت است اما برای دیگران؛ در حکم اقامه‌ی یک بینه است که می‌بایست درباره‌ی صحت ادعای این بینه تحقیق کرد و تا زمانی که بینه‌ی عادل دیگری پیدا نشده است [روش سوم] نمی‌توان تنها بر اساس سخن آن یک نفر کاری را که متناسب با رؤیت هلال است انجام داد.
- تفاوتی که بین حاکم شرع با سایر افراد وجود دارد استفاده از حکم است نه فتوا.
- در زمان تشکیل حکومت اسلامی حاکم شرع فقط به ولی‌فقیه مبسوط الید اطلاق می‌شود و استفاده از حکم اختصاص به ولی‌فقیه مبسوط الید دارد.
- «در مسایل متعلق به اداره‌ی کشور اسلامی و قضایایی که به عموم مسلمین ربط دارد، نظر ولی‌امر مسلمین باید متابعت شود. هر مکلفی باید از نظر مرجع تقلیدش [تنها] در مسایل شخصی و فردی، پیروی داشته باشد.»(7) چرا که در غیر این صورت موجبات هرج و مرج و اختلال در نظام اجتماعی و سردرگمی مقلدین فراهم خواهد آمد. شهید بهشتی نیز در این‌باره می‌گوید: «در مسایل فردی این‌قدر سنگ مرکزیت در افتاء را به سینه نزنیم و سخت نگیریم و کسی از هر کسی می‌خواهد تقلید کند ولی در مسایل اجتماعی آنجا که وظیفه‌ی شما را درباره‌ی کوچک‌ترین مسایل اجتماعی بیان می‌کند، این فتوا صرفاً حق رهبر است.»(8)
- مسأله‌ی رؤیت هلال ماه دارای تأثیرات متعدد اجتماعی است لذا اعلام رسمی رؤیت هلال ماه در زمان برقراری حکومت اسلامی تنها بر اساس نظر ولی‌فقیه مبسوط الید صورت می‌گیرد.
- اگر حاکم شرع نسبت به رؤیت هلال ماه حکم کرد و حکم او شامل جمیع کشور بود، پیروی کردن از این حکم شرعاً برای تمامی شهرهای کشور و برای تمام مردم (حتی مراجع دیگر) واجب است. بدیهی است تا زمانی که رؤیت هلال برای ولی‌فقیه احراز نشده است نمی‌تواند به آغاز ماه جدید حکم کند.(9)
- طبق فتوای مقام معظم رهبری و برخی دیگر از مراجع معاصر از طریق رؤیت ماه با چشم مسلح (تلسکب و دوربین) نیز می‌توان به آغاز ماه جدید حکم کرد.
- در سالهای اخیر، از جانب دفتر مقام معظم رهبری ستادی با عنوان «ستاد استهلال» راه‌اندازی شده است که این ستاد، وظیفه‌ی استهلال، در آغاز هر ماه قمری را بر عهده دارد. بر همین اساس هر ماه بخصوص در ماههای خاصی مانند ماه مبارک رمضان اکیپ‌های متعددی مجهّز به دوربین‌های پیشرفته‌ی نجومی، به سراسر کشور اعزام می‌شوند تا در صورت رؤیت هلال، خبر آن را به دفتر مقام معظم رهبری اعلام کرده و ایشان به آغاز ماه جدید حکم کنند. نتایج مشاهدات این ستاد در چند سال اخیر در بخش «استهلال» سایت مقام معظم رهبری به آدرس http://www.leader.irقابل مشاهده است. در این بخش از سایت اطلاعات دقیقی از مشخصات نجومی هلال هر ماه (مانند زمان مقارنه‌ی ماه و خورشید، زمان غروب خورشید، زمان غروب ماه، ارتفاع ماه، فاصله‌ی زاویه‌اى ماه و خورشید)، پیش‌بینى تقاویم و نظرات کارشناسان و گزارش‌هاى واصله از ستادهاى استهلال دفاتر ائمه جمعه در استان‌ها و گروههاى رصدى به همراه تجهیزات رصدى شامل تلسکوپ، دوربین‌هاى 120×20 و 150×40 و GPS، در سراسر کشور موجود است لذا با توجه به امکاناتی که در اختیار این ستاد قرار دارد امکان خطا بسیار اندک خواهد بود.
- عجیب آنکه گاهی با وجود اعلام متخصصین علم نجوم مبنی بر اینکه رؤیت هلال ماه حتی با چشم مسلح امکان‌پذیر نیست و نیز با وجود اعزام اکیپ‌های متعدد به سراسر کشور ماه با چشم مسلح دیده نمی‌شود اما در همین زمان اشخاصی (که بعضاً رؤیت ماه با چشم مسلح را کافی نمی‌دانند) مدعی می‌شوند که ماه با چشمان غیر مسلح رؤیت شده است (!!!) و متأسفانه برخی نیز تکالیف دینی خود را مترتب بر گفته‌ی این اشخاص می‌کنند. جالب اینکه هیچ‌گاه توضیح رسمی و مشخصی درباره کیفیت رؤیت هلال ماه از سوی این افراد ارائه نشده است!
پی‌نوشت:
1- بر اساس توضیح المسائل مراجع، فتوای حضرت امام خمینی، مسأله 1733، صفحه 902 از چاپ اول و رساله اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، سؤال 863 و 864 ، ص 928 از توضیح المسائل مراجع.
2. بر اساس توضیح المسائل مراجع، ذیل مسأله 1735، صفحه 902 و 903 از چاپ اول.
3- بر اساس سؤال 859 از اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، صفحه 927 از توضیح المسائل مراجع، چاپ اول.
4. همان
5. همان
6- امام خمینی، توضیح المسائل مراجع، مسأله 1730، صفحه 900 از چاپ اول.
7- بر اساس سؤال 55 از اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، صفحه 36 از توضیح المسائل مراجع، چاپ اول.
8- جاودانه تاریخ : ج 8 ، ص 83 (نشریه عروة الوثقی، 9 دی 1361، ش 90، ص 35)
9- بر اساس توضیح المسائل مراجع، فتوای حضرت امام خمینی، مسأله 1731، صفحه 901 و سؤال 853 و 859 از اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، صفحه 926 و 927 از توضیح المسائل مراجع، چاپ اول.
اگر چنانچه مؤمنینی از مراجع معظم تقلیدی همچون حضرات آیات عظام منتظری،سیستانی ، وحید خراسانی ، صافی گلپایگانی و
صانعی تقلید می نمایند باید بدانند که به نظر این بزرگواران روز اول ماه مبارک رمضان جمعه 23/6/1386 می باشد .برای اطلاع بیشتر می توانید به این پست های خبری مراجعه نمائید :
http://manazel.blogfa.com/post-148.aspx
با تشکر فراوان
http://prblog.blogfa.com/post-194.aspx
http://shayeghrma.blogfa.com/
http://manazel.blogfa.com/post-148.aspx
http://www.shia-news.com/Shownews.asp?
Code=86062202&Comment=Yes#Comment